Leo is een jongen van al bijna 11 jaar als hij in dagbehandeling wordt opgenomen. Hij heeft PDDNOS-problematiek wat inhoudt dat hij veel begeleiding nodig heeft om overzicht te krijgen in zijn leefwereld. Regelmatig ontstaan hierbij conflicten waarbij Leo steeds agressiever gedrag laat zien. De problemen in de thuissituatie zijn zo ernstig dat uithuisplaatsing nodig wordt bevonden. Op de residentie is echter voorlopig geen plaats, vandaar dat voor dagbehandeling als tussenoplossing wordt gekozen. De thuissituatie wordt hiermee ontlast en mogelijk kan door dagbehandeling een uithuisplaatsing alsnog worden voorkomen. De eerste tekenen zijn daarvoor gunstig, want in de groep laat Leo heel gewoon gedrag zien, terwijl thuis de conflicten regelmatig zo hoog oplopen dat Leo dreigt zijn boeltje op te pakken en alsnog van huis weg te lopen. Hoogste tijd dus om na een wenperiode in de dagbehandeling met ouders en kind om de tafel te gaan zitten en de problemen te bespreken. Dit was in het verleden ook al vaak vanuit de ambulante hulpverlening geprobeerd, maar toen leek het vechten tegen de bierkaai. Hoe goed de ouders het ook steeds probeerden, ze kregen geen vat op de problemen waar ze in de opvoeding van hun kind tegenaan liepen. Leo ging steeds zijn eigen gang en leek zich aan niets of niemand te storen. In de gesprekken beloofde hij steeds beterschap, maar in de praktijk bleef hij zich steeds verzetten tegen iedere regel. Hoe komt het dan dat hij in de dagbehandeling zo’n ander gedrag laat zien dan in de thuissituatie?
In de dagbehandeling wordt gezien dat Leo heel gevoelig is voor de manier waarop iets gevraagd wordt. Moet hij direct reageren op een vraag, dan krijg je een nors antwoord en een ontwijkende blik. Krijgt hij iets meer tijd om na te denken over een vraag, dan komt hij wel met een passend antwoord. Navraag bij de ouders leert dat in dergelijke situaties thuis de vlam al snel in de pan slaat. Irritaties over en weer escaleren, met als gevolg een redeloos kind, radeloze ouders en de zoveelste reddeloze situatie. De ouders geven Leo met de beste bedoeling structuur, maar Leo waardeert al deze bemoeienis niet erg. Als hij al een sportdag op school heeft gehad, daarna is gaan paardrijden en ’s avonds ook nog naar zwemles wil, vinden de ouders dat begrijpelijk te veel van het goede, maar krijgen dan een woedende Leo tegenover zich als ze hem verbieden naar de zwemles te gaan. De ouders vergeten dan welke bijzondere betekenis de zwemles voor Leo heeft en welk gezichtsverlies hij lijdt bij zijn vrienden als hij daar niet op komt dagen. Leo knikt opgelucht als dit punt in het gesprek naar voren komt. Zo gaat het wel vaker, weet hij te melden. Zijn ouders zitten hem te dicht op de lip, hij krijgt te weinig gelegenheid om zelf zijn eigen leven in te richten. De ouders geven toe hun eigen opvattingen over goede leefgewoontes misschien wel erg centraal te stellen en weinig geduld te hebben als Leo hun opvoedingsregels niet opvolgt zoals de rommel opruimen, op tijd naar bed gaan en weer opstaan, huiswerk maken. Afgesproken wordt dat ouders Leo meer tijd en gelegenheid geven om zijn eigen mening over opvoedingszaken kenbaar te maken en dat regels niet eenzijdig, maar gezamenlijk worden afgesproken. Leo voelt zich hierdoor meer gehoord en langzamerhand wordt thuis voor hem een plek waar hij zich ook inderdaad thuis voelt en die hij niet langer hoeft te ontvluchten.
In deze casus zien we dat goede bedoelingen in de opvoeding een averechts effect kunnen hebben. In plaats van als steun en bevrijdend worden regels als inperkend ervaren. Dit is olie op het vuur van de problemen van een kind met een beperking dat toch al weinig speelruimte ervaart.
Publicaties van Peter van der Doef
